PROSTORNI ASPEKTI DEMONOLOŠKIH PREDANJA IZ ISTOČNE SRBIJE: ETNOGRAFSKI PRIMERI I ANALIZA
Ključne reči:
Demonološka predanja, narodna religija, prostor, granična područja, Istočna SrbijaApstrakt
U ovom radu biće predstavljena demonološka predanja, tj. verovanja u demonska bića ljudskog i ne-ljudskog porekla (demone prirode), na osnovu građe prikupljene tokom obavljanja terenskih istraživanja u široj okolini Knjaževca, počevši od leta 2014. godine. Rad predstavlja nastavak prethodnih istraživanja u kojima smo definisali teorijsko-metodološki okvir za proučavanje prostora u narodnoj demonologiji, putem lociranja i opisivanja graničnih područja, odnosno prostornih zona u kojima se pojavni oblici iz sfere podazumevane stvarnosti stapaju sa onostranim formama. Prostorni kontekst ovih intermedijalnih zona, kako ćemo pokazati na osnovu prikupljene etnografske građe, predstavlja bitan uslov za ukazivanje natprirodnih bića u demonološkim predanjima. Taj kontekst, nadalje, ispunjen je kulturnim sadržajima koje je moguće izdvojiti, opisati i analizirati, što će i biti osnovni cilj ovog rada.
Reference
Bahtin, Mihail. 1989. O romanu. Beograd: Nolit.
Bandić, Dušan. 2008. Carstvo zemaljsko i carstvo nebesko: ogledi o narodnoj religiji. Beograd: XX vek.
Bennett, Gillian. 1998. The Vanishing Hitchhiker at Fifty-Five. Western Folklore 57(1): 1–17.
Bratić, Dobrila. 1993. Gluvo doba: predstave o noći u narodnoj religiji Srba. Beograd: XX vek.
Carroll, Noël. 1999. Horror and Humor. The Journal of Aesthetics and Art Criticism, 57 (2): 145–160.
Čajkanović, Veselin. 2014. Iz srpske religije, mitologije i folklora: izabrane studije. Beograd: Evro Giunti.
Detelić, Mirjana. 1992. Mitski prostor i epika. Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti, Posebna izdanja, Knj. DCXVI, Odeljenja jezika i književnosti knj. 46.
Đapović, Lasta. 1991. Jedan pogled na odnos čovek – prostor. Glasnik Etnografskog instituta SANU 40: 161–166.
Đorđević Belić, Smiljana. 2013. Savremena terenska istraživanja tradicijske kulture: demonološko predanje. U: Zoja Karanović, Jasmina Jokić (eds.) Savremena srpska folkloristika I. Novi Sad: Filozofski fakultet Univerziteta u Novom Sadu, pp. 233–250
Đorđević Pejović, Suzana i Bojan Ristić. 2017. Vodeni bik u izvorima iz Lokve: Folkloristički i dijalektološki osvrt. Folkloristika 2/2: 47–61.
Gacović, Slavoljub 1986. O bajanju i gatanju u Vlaha Istočne Srbije. Razvitak XXVI (3): 88–99.
Kovačević, Ivan. 2001. Semiologija mita i rituala I. Tradicija. Beograd: SGC i Odeljenje za etnologiju i antropologiju Filozofskog fakulteta.
Mencej, Mirjam. 1999. Verovanje o vodi kot o meji med svetovoma živih in mrtvih. Etnolog 9 (1): 195–204.
Petrović, Sreten. 2000. Mitologija raskršća. Niš: Prosveta.
Pišev, Marko i Ljubica Milosavljević. 2013. Mesta straha: tretman urbanih fenomena u modernoj horor prozi – antropološka perspektiva. U: Sinani, Danijel (ur.). Urbani kulturni identiteti i religioznost u savremenom kontekstu: tematski zbornik, (Etnološka biblioteka, knj. 73). Beograd: Srpski genealoški centar: Odeljenje za etnologiju i antropologiju Filozofskog fakulteta, 2013, str. 119–148.
Pišev, Marko i Dejan Ognjanović, 2014. Ruralni gotik i narodna religija Srba: konstrukcija sela kao mesta straha u srpskoj fantastičnoj prozi. U: Radulović, Lidija B. (ur.), Erdei, Ildiko (ur.). “Etnos”, religija i identitet: naučni skup u čast Dušana Bandića [održanog 11. i 12. aprila 2014. godine u Beogradu]: zbornik radova. Beograd: Filozofski fakultet, Odeljenje za etnologiju i antropologiju, 217–235
Pišev, Marko i Bogdan Dražeta. 2017. Prostorni aspekti demonoloških predanja iz istočne Srbije (prvi deo): teorijsko-metodološke postavke i primeri. Antropologija 17 (3): 71–89.
Sinani, Danijel. 2005. Priviđenja i sablasti u Srbiji – istraživanja u požeškom i knjaževačkom kraju. Knjaževac: Zavičajni muzej u Knjaževcu.
Sinani, Danijel. 2010. Narodna religija – odabrana poglavlja. Beograd: SGC i Odeljenje za etnologiju i antropologiju Filozofskog fakulteta.
Shires, Linda M.1988. Fantasy, Nonsense, Parody, and the Status of the Real: The Example of Carroll.” Victorian Poetry 26 (3): 267–83.
Stewart, Susan. 1982. The Epistemology of the Horror Story, The Journal of American Folklore 95 (375): 33–50.
Trbojević, Danilo. 2015. Analiza pozitivnog i negativnog odnosa prema ekonomskom potencijalu geografske, istorijske i identitetske povezanosti sa motivom vampira u Srbiji. Antropologija 15, sv. 1: 93–128.
Trubarac Matić, Đorđina. 2017. Water-Bulls and Water-Cows in Oral Traditions of the World. Folkloristika 2/2: 7–10.
Zečević, Slobodan. 1981. Mitska bića srpskih predanja. Beograd: „Vuk Karadžić”, Beograd i Etnografski muzej, Beograd.
Zečević Slobodan. 1982. Kult mrtvih kod Srba Beograd: Biblioteka „Vuk Karadžić“..
Žikić, Bojan. 2012. Misao, kultura, identitet. Beograd: SGC i Odeljenje za etnologiju i antropologiju Filozofskog fakulteta.
